De geschiedenis van Langstraat begint in …. Tsja, weten we dat eigenlijk (nog) wel?
De vroegst gevonden vermelding van het buurtschap Langstraat is 1694, als een Langstratenaar wordt ingeschreven in het doopboek (boek 4, 1662-1708) van de Katholieke kerk in Oude-Tonge.
Omstreeks 1840 omvatte Langstraat 21 huizen met 221 inwoners. Eeuwenlang was er alleen lintbebouwing langs de dijk Langstraat. Daarin kwam een wijziging toen in 1953 de zes houten “Oostenrijkse woningen” de aanzet gaven tot een nieuwe straat. Deze straat kreeg de naam Beatrixstraat in de raadsvergadering van 28 november 1953.
Oorspronkelijk hoorde Langstraat bij de gemeente Ooltgensplaat. In 1966 werd dat de gemeente Oostflakkee en sinds 2013 maken we deel uit van de gemeente Goeree-Overflakkee.
Uit het boek “Het eiland Goedereede en Overflakkee” van J. v.d. Waal en F.O. Vervoorn uit 1895 komt het volgende fragment:
Verder doorwandelende komen wij aan het gehucht de Langstraat, aan den dijk tusschen de polders den Grooten Blok en de Galathee; het bestaat uit verschillende woningen en heeft, zeer ten gerieve van de daar wonenden, eene Openbare lagere School, die in het jaar 1888 werd verbouwd, en volgens de tegenwoordige eischen ingericht.”
Het Nederlandse plaatsnamenboek van Van der Aa (1846) geeft als beschrijving van het buurtschap Langstraat:
“LANGSTRAAT, gehucht in het land van Overflakkee, provincie Zuid- Holland, arr. en 9 uur zuidoost van Brielle, kant en 3½ uur oost van Sommelsdijk, gemeente Ooltgensplaat. Men heeft in dit gehucht een school.”
De gemeente Ooltgensplaat was verantwoordelijk voor de oprichting van deze lagere school. Hoewel de gevelsteen tussen de school en de ambtswoning het jaartal 1888 vermeldt, dateert de school van een eerdere datum. De steen is gelegd ter herinnering aan een verbouwing.
In 1972 werd de school, nadat zij in vroeger tijden aan wel 90 leerlingen onderwijs had geboden, gesloten wegens gebrek aan leerlingen. Op dit moment doet het oude schoolgebouw dienst als woning (huisnummers Langstraat 46 en 48, waarvan de ingang verrassenderwijs aan de Beatrixstraat ligt. Tot 1986 fungeerde het pand nog als verenigingsgebouw voor Langstraat.
Op Wikipedia vinden we nog de volgende informatie:
“Langstraat is een buurtschap nabij het dorpje Achthuizen op het eiland Goeree-Overflakkee. De buurtschap bestaat uit een straat (Beatrixstraat) en een dijk (Langstraat). Aan de dijk staat een kleine Nederlands-hervormde kerk. Deze kerk valt onder verantwoordelijkheid van de kerkelijke gemeente Ooltgensplaat. Bij Langstraat ligt het natuurgebied Galatheepolder.”
De Hervormde gemeente Ooltgensplaat/Langstraat maakt inmiddels deel uit van de Protestantse Kerk Nederland (PKN).
Verder geeft Wikipedia aan dat Langstraat in de gemeente Goeree-Overflakkee (per 1 januari 2013) in de provincie Zuid-Holland ligt op 51°40 Noorderbreedte en 4°16 Oosterlengte. Als postadres wordt ‘Achthuizen’ gebruikt conform de wet BAG (Basisregistraties Adressen en Gebouwen).
Volgens Wikipedia telde Langstraat in 2007 170 inwoners.
Eind 19e eeuw was er hier blijkbaar sprake van een – in hedendaagse termen – vrijgevochten gemeenschap, want:
“De toestand van deze buurtschap [Langstraat, red.} was er een van ongodsdienstigheid en verwildering tot op de komst van dhr. Wielhouwer.”
Deze beschrijving, die de tijdgeest van die eeuwwisseling goed weergeeft, staat in het notulenboek van de kerk uit 1910. In deze tijdgeest is de oprichting van een kerkgebouw gerealiseerd en dat feit maakt van Langstraat, zoals al eerder genoteerd, in feite een dorp in plaats van een buurtschap. Dhr. Wielhouwer was de eerste godsdienstonderwijzer van Langstraat, nadat in 1899 het idee was ontstaan om in eigen buurtschap kerkdiensten te gaan beleggen. De afstanden tussen Den Bommel, Ooltgensplaat en Oude-Tonge waren te groot voor de inwoners die zich te voet moesten verplaatsen.
Al in 1900 vonden de eerste kerkelijke activiteiten plaats. Aanvankelijk kwam men samen bij mensen in huis, later werd een eigen kerkgebouwtje gesticht. Van 1903 t/m 1922 is er een kerkje in functie geweest. Na zijn ‘diensttijd’ als kerk is het gebouwtje verkocht en verbouwd tot twee woonhuizen. De exacte locatie hiervan is niet bekend, vermoedelijk betrof het een oud huisje aan de dijk. Er waren enkele banken, maar doorgaans brachten de mensen zelf stoelen mee. Als preekgestoelte deed een afgehouwen boomstam dienst.. Op 10 januari 1900 werden de eerste godsdienstoefeningen gehouden “voor een klein groepje heilbegerigen”, aldus hetzelfde notulenboek.
In 1922 is dit gebouwtje verbouwd tot twee woonhuizen (nummer 24 en 26, waar nu Brigit en Pieter van der Giessen en Arnold en Jennifer wonen) opgevolgd door de huidige kerk (huisnummer 12). Door toenemende belangstelling werd in 1922 de huidige kerk gebouwd, waarnaast in 1930 een pastorie verrees. De huidige koster Henk van Gils woont hier sinds 1986 met zijn gezin. Een ingrijpende restauratie van de kerk vond plaats in de periode 1997 – 1999. Hiervoor werd in 1996 de “Stuurgroep Ned. Herv. Kerk Langstraat” opgericht, die zich sindsdien bezighoudt met het onderhoud en de instandhouding van dit kerkgebouw.
De tijdgeest die eerder werd genoemd vinden we op een wat andere manier ook terug bij wat we nog weten van de bedrijvigheid in en om Langstraat. Er was kleine, maar duidelijk zichtbare bedrijvigheid in de vorm van onder andere fietsenmakers, winkels, ‘n cafe, timmerwerkplaats, smederij, vrachtwagenbedrijf, en een tankstation/garage taxibedrijf. In de directe omgeving was de grotere bedrijvigheid gehuisvest, zoals bloemenkwekerijen en natuurlijk de landbouw.
Geleidelijk verdween de kleinere bedrijvigheid uit het dagelijkse leven in Langstraat, onder andere door verhuizing naar grotere plaatsen in de omgeving. Maar ook nu, anno 2013, is er nog veel kleine bedrijvigheid in Langstraat zij het niet meer zo zichtbaar als in het verleden. En ook dat is in overeenstemming met de huidige tijdgeest: kleine bedrijvigheid speelt zich tegenwoordig meer af vanachter voordeuren van huizen. Het huidige Langstraat herbergt nog steeds meer (keramiek, kunst, rijschool, garage) of minder (adviesbureaus, zadelmakerij) zichtbare bedrijvigheid.
Zoals al eerder opgemerkt: we weten wel het een en ander van de geschiedenis van ons buurtschap Langstraat, maar vast en zeker nog niet alles. Er zijn al veel foto’s, en daar horen namen en verhalen bij. Wat zou het mooi zijn om als bewoners van Langstraat de geschiedenis weer in beeld te brengen, vast te leggen en toegankelijk te maken voor allen.
Bronvermeldingen Langstraat toen en nu:
https://www.plaatsengids.nl/langstraat-achthuizen
https://nl.wikipedia.org/wiki/Langstraat_(plaats)
https://hervormdmiddelharnis.nl/historie/geschiedenis-van-de-grote-of-st-michaelskerk-2/overige/
https://www.archieven.nl/nl/zoeken?mivast=0&mizig=210&miadt=128&miaet=1&micode=0189&minr=5226294&miview=inv2&milang=nl
Veel historisch fotomateriaal gerelateerd aan de geschiedenis van onze kern is te vinden op de besloten Facebookpagina ‘Joe bin un Langstraetenaer asje…’ Belangstellenden kunnen toegang aanvragen bij de beheerder van de pagina – de kronikeur van Langstraat – Jeanet Leroy. Lezers die vanuit de (familie)overlevering aanvullende verhalen of foto’s kunnen aanleveren, worden ook van harte uitgenodigd om deze daar te delen.